Κουκ, νησιά

(Cook Islands). Αρχιπέλαγος (236,7 τ. χλμ., 17.800 κάτ. το 2002) του κεντρικού Ειρηνικού ωκεανού στην Πολυνησία με πλήρη αυτονομία και ελεύθερη σύνδεση με τη Νέα Ζηλανδία. Πρωτεύουσα και κυριότερη πόλη είναι η Αβαρούα, στο νησί Ραροτόνγκα. Πολιτικά στοιχεία. Τα ν.Κ. αποτελούνται από δύο ομάδες νησιών που βρίσκονται ανάμεσα στη Νέα Ζηλανδία και στη Χαβάη, Δ της Αμερικανικής Σαμόα και Α της Γαλλικής Πολυνησίας. Η πρώτη ομάδα στο νότιο τμήμα περιλαμβάνει δύο νησιά ηφαιστειακής προέλευσης, το Ραροτόνγκα (67,6 τ. χλμ.) –το πιο μεγάλο και πιο πυκνοκατοικημένο– και το Μανκάγια (51,8 τ. χλμ.), καθώς και τα Ατίου (26,9 τ. χλμ.), Ετουτάκι (18,1 τ. χλμ.), Μανουάε (6,2 τ. χλμ.), Μάουκε (18,6 τ. χλμ.), Μιτιάρο (22,3 τ. χλμ.) Πάλμερστον (ή Αβάραου 2,1 τ. χλμ.) και Τακουτέα (1,2 τ. χλμ.). Το βόρειο τμήμα, πολύ μικρότερο και λιγότερο πυκνοκατοικημένο από το νότιο, περιλαμβάνει τα νησιά Μανιχίκι (5,5 τ. χλμ.), Νάσαου (1,3 τ. χλμ.), Πενρίν (ή Τονγκαρέβα, 9,8 τ. χλμ.), Πούκα-Πούκα (5,1 τ. χλμ.), Ρακαχάνγκα (3,9 τ. χλμ.) και Σουβάροφ (0,4 τ. χλμ.), συνολικής έκτασης 27,9 τ. χλμ. Από τα 15 νησιά μόνο δύο δεν κατοικούνται, το Μανουάε και το Τακουτέα. Από το 1965, με βάση τον νόμο για τα ν.Κ. (Cook Islands Constitution Act), παραχωρήθηκε στα νησιά πλήρης αυτονομία για τα εσωτερικά ζητήματα, σε καθεστώς πολιτικής σύνδεσης με τη Νέα Ζηλανδία. Η Νέα Ζηλανδία έχει την ευθύνη για τις διεθνείς σχέσεις και την άμυνα. Η εκτελεστική εξουσία ανήκει στον Βρετανό μονάρχη (βασίλισσα της Μεγάλης Βρετανίας). Εκπρόσωπός του είναι ο κυβερνήτης της Νέας Ζηλανδίας, ο οποίος ασκεί την εξουσία στα νησιά μέσω του ύπατου αρμοστή. Υπάρχει πρωθυπουργός και οκταμελής κυβέρνηση. Το κοινοβούλιο αποτελείται από 25 μέλη που εκλέγονται κάθε 5 χρόνια, ενώ πρωθυπουργός εκλέγεται ο ηγέτης του κόμματος της πλειοψηφίας. Λειτουργεί επίσης ένα 15μελές συμβουλευτικό σώμα από τους αρχηγούς των φυλών, χωρίς νομοθετική εξουσία, που λειτουργεί ως συμβουλευτικό όργανο για την κυβέρνηση σε ζητήματα που άπτονται της παράδοσης. Πρωθυπουργός των ν.Κ. είναι ο Ρόμπερτ Βούντον από το 2002. Η επίσημη γλώσσα είναι τα μαορί και τα αγγλικά. Η δημόσια εκπαίδευση είναι δεκαετής και υποχρεωτική. Το 1994 υπήρχαν 20 σχολεία της πρωτοβάθμιας και 15 της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ένα παράρτημα του Πανεπιστημίου του Δυτικού Ειρηνικού είναι εγκατεστημένο στα ν.Κ. Ο αναλφαβητισμός ανέρχεται στο 5% του συνολικού πληθυσμού. Επίσημη θρησκεία είναι ο χριστιανισμός, ενώ περίπου το 70% του πληθυσμού ανήκει στην αυτόνομη χριστιανική εκκλησία των ν.Κ. Το 81,3% των κατοίκων είναι Πολυνήσιοι, ενώ υπάρχουν επίσης κοινότητες μιγάδων και ένα μικρό ποσοστό (2,4%) Ευρωπαίων. Γεωγραφικά στοιχεία και κλίμα. Το κλίμα είναι ωκεάνιο τροπικό. Οι μετεωρολογικές παρατηρήσεις που γίνονται στη Pαροτόνγκα δείχνουν μέση θερμοκρασία 24°C και πάνω από 2.000 χιλιοστά βροχής τον χρόνο. Το αρχιπέλαγος βρίσκεται σε μια ζώνη που πλήττεται από καταιγίδες και τυφώνες. Την περίοδο Δεκεμβρίου-Μαρτίου το κλίμα είναι θερμό και υγρό, αλλά γίνεται πιο ήπιο τους υπόλοιπους μήνες. Με εξαίρεση τα κοραλλιογενή νησιά Mανουάε και Tακουτέα, τα νησιά της νότιας ομάδας είναι ηφαιστειογενούς προέλευσης: το εσωτερικό τους είναι ορεινό, ενώ στην εύφορη παράκτια ζώνη φυτρώνει άφθονη τροπική και υποτροπική βλάστηση. Το νησί Pαροτόνγκα είναι το σπουδαιότερο του αρχιπελάγους. Με στρογγυλωπό σχήμα, περιβάλλεται από ένα κοραλλιογενές φράγμα, ενώ στο εσωτερικό του τμήμα υψώνεται το όρος Tε Mούνγκα (652 μ.). Ο πληθυσμός. Οι κάτοικοι είναι σχεδόν όλοι Πολυνήσιοι, με μικρές μειονότητες Ευρωπαίων και Ασιατών. Πολιτιστικά και γλωσσικά συνδέονται με τους Μαορί της Νέας Ζηλανδίας. Η μέση πυκνότητα του πληθυσμού είναι 81 κάτ. ανά τ. χλμ. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο η εκρηκτική ανάπτυξη της Νέας Ζηλανδίας δημιούργησε την ανάγκη μεγάλου αριθμού ανειδίκευτων εργατών και πολλοί κάτοικοι των ν.Κ. μετανάστευσαν εκεί για να βρουν εργασία. Υπολογίζεται ότι περίπου 32.000 κάτοικοι των ν.Κ. ζουν αυτή τη στιγμή στη Νέα Ζηλανδία και έχουν την υπηκοότητά της. Η οικονομία. Το επίσημο νόμισμα των ν.Κ. είναι το δολάριο της Νέας Ζηλανδίας. Ο τουρισμός αποτελεί πλέον την κύρια οικονομική δραστηριότητα με περισσότερους από 50.000 επισκέπτες κάθε χρόνο να καταφθάνουν στο διεθνές αεροδρόμιο της Ραροτόνγκα. Από το 1981 οι υπεράκτιες οικονομικές δραστηριότητες και οι οικονομικές διευκολύνσεις αποτελούν τη δεύτερη πιο σημαντική οικονομική δραστηριότητα. Η αλιεία (περιλαμβανομένης και εκείνης των μαργαριταριών), η κτηνοτροφία και η γεωργία συμπληρώνουν την τοπική οικονομία. Εκτός από τη μανιόκα, κυριότερα προϊόντα είναι οι καρύδες, οι μπανάνες, τα εσπεριδοειδή, οι ανανάδες και οι ντομάτες. Στον αγροτικό τομέα απασχολείται περίπου το 7% του ενεργού πληθυσμού. Κύρια γεωργικά προϊόντα είναι η παπάγια, τα πορτοκάλια, τα λαχανικά, οι πατάτες κ.ά. Στα προϊόντα προς εξαγωγή συμπεριλαμβάνονται ο ρουχισμός, τα μαργαριτάρια και αντικείμενα μικροτεχνίας. Η αλιεία είναι αρκετά ανεπτυγμένη, όπως επίσης η αλιεία μαργαριταριών και η καλλιέργεια μαλακίων. Σημαντικά είναι και τα έσοδα από πωλήσεις αδειών αλιείας σε τρίτες χώρες. Η βιομηχανία περιλαμβάνει κυρίως μικρές μονάδες τροφίμων και κοσμημάτων. Τα εμβάσματα των κατοίκων του εξωτερικού αποτελούν επίσης σημαντική πηγή του εθνικού εισοδήματος. Το 1996 τα ν.Κ. κήρυξαν χρεοκοπία και εφαρμόστηκε ένα πρόγραμμα οικονομικής ανασυγκρότησης. Το 2000 το ΑΕΠ έφτασε τα 105 εκατ. δολάρια ΗΠΑ και το κατά κεφαλήν εισόδημα τα 5.000 δολάρια. Ιστορία. Το αρχιπέλαγος εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 1595 από τον Ισπανό θαλασσοπόρο Αλβάρο ντε Μεντάνα και το 1606 ένας άλλος Ισπανός, ο Πέντρο Φερνάντεζ Κίρος, προσάραξε στο νησί Ρακαχάνγκα. Το μεγαλύτερο μέρος των νησιών του αρχιπελάγους εξερευνήθηκε κατά την περίοδο 1773-79 από τον Τζέιμς Κουκ –από τον οποίο έλαβε και την ονομασία του (βλ. λ. Κουκ, Τζέιμς)– και το 1888 ανακηρύχθηκε βρετανικό προτεκτοράτο. Το 1901 πέρασε στη διοίκηση της Νέας Ζηλανδίας και αποτέλεσε τμήμα των Νησιωτικών Εδαφών (Islands Territories). Τον Αύγουστο του 1985 οκτώ από τα 16 μέλη του Φόρουμ Νοτίου Ειρηνικού υπέγραψαν στην πρωτεύουσα των νησιών Pαροτόνγκα τη συμφωνία της Pαροτόνγκα, με την οποία κήρυσσαν τον Νότιο Ειρηνικό αποπυρηνικοποιημένη ζώνη. Τον Αύγουστο του 1995 η ναυαρχίδα της οικολογικής οργάνωσης Greenpeace, το πλοίο Rainbow Warrior II, έφτασε στη Pαροτόνγκα και ηγήθηκε στολίσκου σκαφών που διαμαρτυρήθηκαν για τις πυρηνικές δοκιμές της Γαλλίας στην ατόλη Mουρουροά. Η πρωτεύουσα των ν.Κ. έγινε το κέντρο των εκδηλώσεων διαμαρτυρίας και από εκεί απέπλευσαν πολλά σκάφη που επιχείρησαν να σπάσουν τον κλοιό των γαλλικών πολεμικών σκαφών και να πλησιάσουν στην περιοχή των δοκιμών. Τελικά τη συνθήκη αυτή υπέγραψαν με καθυστέρηση 11 ετών, και συγκεκριμένα τον Μάρτιο του 1996 στη Σούβα των νησιών Φίτζι, η Γαλλία, η Μεγάλη Βρετανία και οι HΠΑ, μόλις δύο μήνες μετά την ολοκλήρωση των γαλλικών πυρηνικών δοκιμών στις ατόλες Mουρουροά και Φανγκαταούφα της Γαλλικής Πολυνησίας. Τον Αύγουστο του 1995 μέλη της οικολογικής οργάνωσης «Greenpeace» οδήγησαν τα πλοία της οργάνωσης στην Ραροτόνγκα των νησιών Κουκ και διαμαρτυρήθηκαν για τις πυρηνικές δοκιμές της Γαλλίας στην ατόλη Μουρουροά· στη φωτογραφία, πλοία της «Greenpeace» πλησιάζουν σκάφος του γαλλικού πολεμικού ναυτικού (φωτ. ΑΠΕ). Φωτογραφία των νησιών Κουκ, από δορυφόρο της ΝΑΣΑ, τον Σεπτέμβριο του 1994· στο κέντρο διακρίνεται το νησί Ραροτόνγκα, το μεγαλύτερο και πιο πυκνοκατοικημένο του αρχιπελάγους (φωτ. NASA, earth.jsc.nasa.gov). Η λιμνοθάλασσα του Ετουτάκι στα νησιά Κουκ, στον κεντρικό Ειρηνικό Ωκεανό.